Marktfalen & Externe Effecten

De verborgen kosten van onze economie

College 5 - Bedrijfseconomie

Twee Paradijzen in de Caraïben 🏝️

Guadeloupe & Martinique - 800.000 inwoners, twee eilanden met vitale traditionele sectoren:

🍌 Bananen Export

• 50% van alle landbouwexport
• ~8.500 directe en indirecte banen
• 290.000 ton jaarlijkse export naar EU
• €100-170 miljoen exportwaarde

🎣 Visserij

• ~2.500 actieve vissers (beide eilanden)
• <1% van GDP maar cultureel cruciaal
• Lokale voedselvoorziening
• Kwetsbaar door milieuvervuiling

"Twee sectoren die het culturele hart vormen van eilanden waar 80% van de economie uit diensten bestaat..."

Het Dilemma

De bananenindustrie wordt bedreigd door insectenplagen.

Er is een wondermiddel: Chlordecone - zeer effectief tegen insecten.

⚠️ Mogelijk schadelijk voor het milieu, maar wetenschappelijk bewijs is nog onduidelijk.

Wat zou jij doen als beleidsmaker?

A.

Toestaan - economie eerst

"8.500 banen en €170 miljoen export staan op het spel"

0%

B.

Beperkt toestaan met strenge regels

"Balans tussen economie en milieubescherming"

0%

C.

Verbieden - voorzorgsprincipe

"Bij twijfel, niet doen - gezondheid boven alles"

0%

0 stemmen

Theoretisch Kader 📚

CORE Economy - Unit 12

Markets, Efficiency, and Public Policy

Kernconcepten:

• Externe effecten (externalities)
• Marginal Private Cost (MPC)
• Marginal Social Cost (MSC)
• Deadweight loss
• Pigouviaanse belasting

Relevante figuren:

📊 Figure 12.1: Market with negative externality
📈 Figure 12.3: MPC vs MSC curves
📉 Figure 12.4: Deadweight loss
🎯 Figure 12.5: Policy interventions

📥 Download The Economy Unit 12 PDF

Externe Effecten: De Theorie

MPC

Marginal Private Cost

Kosten voor producent

MEC

Marginal External Cost

Kosten voor derden

MSC

Marginal Social Cost

$MSC = MPC + MEC$

Figure 12.4: Onderhandeling & Compensatie

Bron: CORE Economy Unit 12

🎯 Coase Theorema: Bij onderhandeling tussen bananenproducenten en vissers kan de productie van 80.000 ton (punt A) naar 38.000 ton (Pareto-efficiënt) gaan. De netto sociale winst is groter dan het verlies aan winst - daarom is compensatie mogelijk!

Externe Kosten: Nederlands Perspectief

€20+ miljard

Jaarlijkse externe kosten verkeer & milieu in Nederland

(CE Delft, PBL onderzoek)

🚗

Verkeer & Transport

€18.1 mld

Luchtvervuiling, ongevallen, geluid

✈️

Luchtvaart

€4+ mld

Ongedekte maatschappelijke kosten

🏭

Klimaatbeleid

€2-3 mld/jr

Transitiekosten (0.3% BBP)

Context:

CO₂-belasting Nederland: €88/ton (2023) • Huishoudens betalen 2.5x meer dan bedrijven • €1.13 miljard opbrengst emissierechten

De Waarheid over Martinique & Guadeloupe

Chlordecone werd gebruikt van 1972 tot 1993...

🚨 De Gevolgen

• 92-95% van de bevolking besmet
• 18.000 hectare vervuild (25% van landbouwgrond)
• 1/3 van kustwateren gesloten voor visserij
• Hoogste percentage prostaatkanker ter wereld

💰 De Impact

• Werkloosheid: 16% Guadeloupe, 13% Martinique
• 80% voedsel moet geïmporteerd worden
• 300-700 jaar bodemvervuiling
• Grootste milieuramp Franse geschiedenis

Verboden in VS sinds 1976, maar Frankrijk gaf uitzonderingen tot 1993...

Voor bananen ter waarde van miljoenen, een paradijs voor eeuwen vergiftigd

Van Theorie naar Praktijk: CSRD 🇪🇺

Corporate Sustainability Reporting Directive

Europese richtlijn die bedrijven verplicht om transparant te rapporteren over hun duurzaamheidsbeleid en impact op mens, milieu en maatschappij

Wat is CSRD?

✓ Onderdeel van European Green Deal
✓ Rapportage volgens ESRS-standaarden
✓ Inclusief waardeketen
✓ In bestuursverslag verplicht

Dubbele Materialiteit

🏭→🌍

Impact materialiteit (inside-out)

🌍→💰

Financiële materialiteit (outside-in)

💡 Kernboodschap: Externe kosten worden eindelijk zichtbaar en meetbaar gemaakt!

ESRS: De 12 Rapportagestandaarden

🌍 Environment

E1 - Klimaatverandering
E2 - Vervuiling
E3 - Water & mariene hulpbronnen
E4 - Biodiversiteit
E5 - Circulaire economie

👥 Social

S1 - Eigen personeel
S2 - Werknemers in keten
S3 - Getroffen gemeenschappen
S4 - Consumenten

⚖️ Governance

G1 - Bedrijfsvoering
+ ESRS 1 & 2: Algemene vereisten

📊 1.178 datapunten totaal (waarvan 265 vrijwillig)

Welke datapunten verplicht zijn hangt af van materialiteitsanalyse

Jouw Opdracht: Verborgen Kosten Analyse

Analyseer de verborgen ecologische en sociale kosten van jouw gekozen bedrijf

🔍

Stap 1

Identificeer de Say-Do Gap

💰

Stap 2

Kwantificeer externe kosten

📊

Stap 3

Vergelijk met nettowinst

Tool: Verborgen Kosten Calculator

Social Cost of Carbon: $190/ton CO₂e

🔗 Open de Analyse Tool

Tips voor je Verborgen Kosten Onderzoek 🔍

📊 Waar vind je de data?

• Jaarverslag: Zoek "Sustainability" sectie
• CDP scores: Carbon Disclosure Project database
• NGO rapporten: Greenpeace, Milieudefensie
• Nieuws: Zoek "[bedrijf] controversy environment"
• CSRD rapportage: Vanaf 2024 voor grote bedrijven

💡 Bereken de Say-Do Gap

• Stap 1: Noteer de claims uit het jaarverslag
• Stap 2: Zoek tegenstrijdig bewijs
• Stap 3: Bereken CO₂ × $190/ton
• Stap 4: Vergelijk met nettowinst
• Stap 5: Wat is het percentage?

⚠️ Let op deze Red Flags:

Vage taalgebruik

"Streven naar", "Ambitie om", zonder concrete targets

Cherry-picking

Alleen positieve jaren tonen, scope 3 negeren

Offsetting focus

CO₂-compensatie i.p.v. daadwerkelijke reductie

⏱️ Je hebt 30 minuten - focus op de grootste discrepanties!

Speed Dating: Deel je Ontdekking!

30

Instructies:

1. Vorm twee rijen tegenover elkaar
2. 30 seconden per persoon
3. Deel je grootste "shock" ontdekking
4. Schuif door bij het signaal

Van Probleem naar Oplossing

🏛️ Overheidsinterventies

💶

Pigouviaanse belasting

€190/ton CO₂
📜

Regulering

CSRD, emissienormen
🏷️

Cap & Trade

EU ETS systeem

🏪 Marktoplossingen

💰

True Pricing

Echte kosten in de prijs
🤝

Coase onderhandeling

Private afspraken
📊

ESG investing

€35 biljoen wereldwijd

De Coase Voorwaarde:

"Als eigendomsrechten duidelijk zijn en transactiekosten laag, lost de markt externe effecten zelf op"

📚 Zie ook: CORE Economy Unit 12 - Sections 12.4-12.7

Wat Kunnen Wij Doen?

🎓

Als Student

• Kritisch analyseren
• Say-Do Gap ontmaskeren
• Kennis delen

💼

Als Professional

• True pricing toepassen
• Impact meten & rapporteren
• Duurzame keuzes maken

🌍

Als Burger

• Bewust consumeren
• Stemmen met je portemonnee
• Transparantie eisen

De toekomst begint vandaag

"De werkelijke prijs van alles is de hoeveelheid leven die je ervoor ruilt"

- Henry David Thoreau

Synthese: Van Martinique tot Morgen

🔍 Wat We Leerden

• Externe kosten zijn reëel
• Marktfalen heeft catastrofale gevolgen
• Private winst ≠ maatschappelijke welvaart
• Transparantie is essentieel

🛠️ Instrumenten

• CSRD/ESRS framework
• Social Cost of Carbon
• True pricing methodologie
• Say-Do Gap analyse

🎯 Actiepunten

• Analyseer je eigen bedrijf
• Kwantificeer verborgen kosten
• Identificeer verbeterpunten
• Deel je bevindingen

"Het verschil tussen wat bedrijven zeggen en doen is de ruimte waarin de toekomst van onze planeet wordt bepaald"

Wrap-up & Feedback

Belangrijkste Takeaways

Externe effecten leiden tot marktfalen en maatschappelijke kosten
Het verschil tussen MPC en MSC bepaalt de deadweight loss
CSRD/ESRS maken verborgen kosten transparant en meetbaar
De Say-Do Gap onthult het verschil tussen claims en werkelijkheid
True pricing en Pigouviaanse belasting kunnen externe effecten internaliseren

Feedback & Retrospective

Jullie feedback is essentieel. Scan de code en laat ons weten wat je van dit college vond.

hanbedrijfskunde.github.io/retrospective/...

📅 Komende Weken: Assessments!

Week 6: Assessment Ronde 1

Eerste groepen - De Strategische Arena

Week 7: Assessment Ronde 2

Tweede groepen - De Strategische Arena

⚠️ Belangrijk: Rol van de docent tijdens assessment

• Docent is alleen observator & orchestrator
• Geen inhoudelijke rol, geen vragen, geen feedback tijdens het assessment
• Feedback wordt gedeeld bij de beoordeling achteraf